THẾ NÀO LÀ DẠY ĐỌC QUÁ SỚM?

Có rất nhiều sản phẩm quảng cáo rằng “con của bạn có thể đọc” cũng như có những nhà giáo dục cảnh báo mọi người nên tránh xa chúng. Thông thường, cha mẹ và giáo viên của trẻ nhỏ nhận được những lời khuyên trái ngược nhau. Một mặt, họ biết rằng chìa khóa để thành công lâu dài là dạy các kỹ năng học thuật ngay khi một đứa trẻ sẵn sàng học. Nhưng mặt khác, họ không biết khi nào là quá sớm để khơi dậy niềm yêu thích đọc sách.

Mặc dù việc học chữ ở lớp mẫu giáo hoặc thậm chí lớp một là hoàn toàn bình thường, nhưng có một số kỹ năng đọc trước mà bạn có thể nuôi dưỡng ngay từ sớm. Một thời gian dài trước khi bắt đầu đi học, trẻ em đã được học các khả năng như kỹ năng nghe hoặc nhận dạng chữ in sẽ giúp trẻ học đọc khi sẵn sàng. Các bậc cha mẹ và nhà giáo dục có thể giúp học sinh phát triển những kỹ năng này càng sớm thì chúng càng được chuẩn bị tốt hơn cho thành tích học tập.

Đọc để tìm hiểu cách thức và thời điểm trẻ học các khả năng đọc cơ bản, cũng như trẻ mầm non sẵn sàng học các kỹ năng nào. Sau đó, khám phá các mẹo dạy trẻ nhỏ kỹ năng đọc trước ở nhà hoặc trong lớp học.

Lập luận chống lại việc đọc trước ở bậc mầm non trong giáo dục sớm

Để tìm ra cách tốt nhất dạy đọc cho trẻ nhỏ, điều quan trọng là phải hiểu các lập luận chống lại việc đọc viết của trẻ mầm non. Theo những người theo chủ nghĩa truyền thống, trẻ em học chữ một cách tự nhiên khi chúng sẵn sàng. Vì lý do đó, những người phản đối hướng dẫn đọc sớm cảm thấy rằng trẻ không thể hưởng lợi từ sách cho đến khi học mẫu giáo hoặc lớp một, đó là độ tuổi trung bình mà trẻ em học đọc. [9] Theo quan điểm của họ, việc dạy các chiến lược đọc trước khi học tiểu học chẳng có tác dụng gì (chỉ có tác dụng trung lập) vì họ cảm thấy rằng con mình sẽ không giữ được những kỹ năng đó.

Tuy nhiên, những người phản đối khác cho rằng việc dạy trẻ mầm non đọc có tác động tiêu cực. Theo quan điểm của họ, nó không chỉ phản tác dụng mà còn lo lắng rằng nó có thể dẫn đến chẩn đoán sai về khuyết tật học tập. [8] Bởi vì trẻ nhỏ không có đủ sự chú ý hoặc động lực để xử lý các bài tập phức tạp, chúng có thể giống như "người đọc chậm" khi não bộ của chúng chưa phát triển đủ để đọc.

Tuy nhiên, những lập luận này không thừa nhận sự phát triển việc đọc phức tạp như thế nào. Đọc viết không chỉ đơn giản là nhặt một cuốn sách và học cách giải mã các chữ cái hoặc câu từ. Ngay cả trong giai đoạn sơ sinh và mầm non, trẻ đã có được những kỹ năng cuối cùng góp phần tạo nên khả năng đọc tốt hơn sau này. Mặc dù cha mẹ hoặc nhà giáo dục có thể không dạy trẻ mầm non đọc, nhưng họ có thể dạy các kỹ năng đọc trước để thúc đẩy sự sẵn sàng của trẻ mẫu giáo.

Thêm vào đó, nghiên cứu cho thấy rằng trẻ em thường không phát triển kỹ năng đọc mạnh mẽ trừ khi cha mẹ của chúng cho chúng làm quen với sách ở nhà. [2] Các gia đình càng tham gia nhiều hơn vào việc giáo dục sớm cho học sinh của họ, thì khả năng đọc viết trôi chảy nhanh hơn sẽ phát triển khi trẻ bắt đầu biết đọc. Các hoạt động đơn giản hàng ngày như đọc sách cho trẻ nhỏ hoặc đưa chúng đến thư viện cũng quan trọng đối với sự phát triển khả năng đọc viết lâu dài như hướng dẫn chính thức sau này.

Khi nào trẻ học đọc?

Hơn 80% giáo viên tiểu học không biết rõ các mốc quan trọng của việc đọc, nhưng việc nhận biết chúng là gì và cách dạy chúng có thể giúp con bạn có lợi thế hơn. [7] Câu hỏi "Trẻ học đọc ở độ tuổi nào?" Câu trả lời không đơn giản vì mọi đứa trẻ đều khác nhau, nhưng các kỹ năng góp phần vào việc đọc viết sau này sẽ bắt đầu phát triển ngay khi một đứa trẻ được sinh ra. Khi trẻ học cách giao tiếp và tiếp xúc với sách lần đầu tiên, chúng đã đạt đến các mốc phát triển chính của trẻ về khả năng đọc.

Não bộ phát triển nhanh hơn bất kỳ thời điểm nào khác từ khi một đứa trẻ được sinh ra cho đến sau khi chúng được ba tuổi [14]. Đây là khi trẻ sơ sinh và trẻ mới biết đi hình thành các kỹ năng ngôn ngữ cơ bản bằng cách xây dựng vốn từ vựng và hiểu biết về ngữ pháp. Trong giai đoạn này, trẻ em xây dựng những kỹ năng này nhanh chóng đến mức được nhiều nhà nghiên cứu coi là một trong những kỳ tích nhận thức ấn tượng nhất mà não bộ thực hiện. Và đến ba tuổi, trẻ em thường đã nắm vững những kiến thức cơ bản về ngôn ngữ của chúng và tiếp tục học khoảng 5.000 từ mới mỗi năm. [1]

Các kỹ năng mà trẻ em học được trong những năm đầu đời này và ở độ tuổi mầm non được gọi là kỹ năng ngôn ngữ học, hoặc sự hiểu biết ngôn ngữ của chúng ở cấp độ cấu trúc. Nếu không có kỹ năng kết cấu (kim loại) vững chắc, trẻ sẽ không vượt qua tất cả các giai đoạn phát triển khả năng đọc viết mà chúng cần để thành công khi bắt đầu đi học. Ngôn ngữ nói và khả năng đọc viết có mối liên hệ chặt chẽ với nhau, nên cùng với việc làm quen với sách, việc củng cố phần này sẽ ảnh hưởng tích cực đến phần kia.

Độ tuổi bắt đầu biết đọc có thể phụ thuộc vào nhiều yếu tố, từ sự phát triển nhận thức đến sự khác biệt về kinh tế xã hội. [6] Ví dụ, trẻ em mắc chứng ADHD hoặc chứng khó đọc, thường gặp khó khăn trong việc học đọc hơn các bạn cùng lứa tuổi. Đặc biệt, học sinh đến từ các gia đình có điều kiện kinh tế xã hội thấp (SES) thường vào các trường có phạm vi vốn từ vựng và kỹ năng đọc trước thấp hơn. Điều này không phải do bất kỳ sự khác biệt nào về thần kinh mà bởi vì trẻ em SES thấp thường có ít nguồn lực hơn cho chúng. Ví dụ, các gia đình giàu có hơn có thể có nhiều thời gian hơn để đọc sách cho con cái của họ hoặc đưa chúng đến các sự kiện ở thư viện.

Tiến sĩ Nell Duke, giáo sư giáo dục tại Đại học Michigan, cho biết: “Đây không phải là khoảng cách về vốn từ vựng hay khoảng cách về thành tích”, mà là “khoảng cách về cơ hội”. [15] Vì lý do đó, trường học và cộng đồng có thể hợp tác với nhau. để ngăn chặn khoảng cách đọc trong trường học. Trẻ em SES thấp và học sinh có khả năng tiếp xúc với sách và các hoạt động trước khi biết chữ càng nhiều thì gia đình và giáo viên càng có thể giảm bớt hoặc ngăn ngừa chứng rối loạn đọc tốt hơn.

Kỹ năng đọc trước cần thiết trong sự phát triển sớm của trẻ

Giờ bạn đã hiểu phát triển việc đọc như thế nào và khi nào, việc học các kỹ năng đọc cơ bản nào mà trẻ mầm non sẵn sàng học có thể giúp bạn tạo ra chương trình giảng dạy tốt nhất cho con mình. Định nghĩa về kỹ năng đọc trước là bất kỳ khả năng nào giúp trẻ em học đọc khi chúng đến tuổi mẫu giáo.

Các kỹ năng đọc trước cần thiết cho trẻ bao gồm: [6,14]

• Nhận thức ngữ âm: khả năng nhận ra từ, âm thanh hoặc âm tiết
• Kiến thức bảng chữ cái: khả năng nhận biết và gọi tên các chữ cái in trong bảng chữ cái
• Nhận dạng bản in: quen thuộc với sách và khả năng giữ chúng đúng cách
• Nhận thức âm vị: khả năng nhận biết và điều khiển các âm thanh riêng lẻ trong một từ
• Kỹ năng tư duy phản biện: khả năng phân tích một chủ đề và hình thành một ý kiến độc đáo, đầy đủ thông tin
• Thông thạo ngôn ngữ nói: khả năng nói và hiểu (các) ngôn ngữ mẹ đẻ của chúng ở mức độ nói (bằng miệng)

Một điểm khác biệt quan trọng trong danh sách trên là sự khác biệt giữa nhận thức âm vị học và nhận thức âm vị. Định nghĩa của nhận thức âm vị học rất rộng và có thể bao gồm bất cứ điều gì từ việc xác định các chữ cái, âm thanh, âm tiết và từ trong một câu. Nhận thức âm vị là cụ thể hơn và đề cập đến khả năng xác định và điều khiển âm thanh. Tốt nhất, trẻ nên thể hiện cả hai kỹ năng đọc trước được kết nối này vào thời điểm chúng bước vào mẫu giáo.

Mỗi kỹ năng đọc trước này đều là những nền tảng giúp việc học đọc trở nên đơn giản hơn đối với trẻ. Ví dụ, những đứa trẻ học nhận dạng bảng chữ cái khi còn nhỏ, thường chọn các từ vựng và học cách đánh vần chính xác ở độ tuổi sớm hơn. [3] Và việc dạy trẻ nghe hoặc đọc các câu chuyện với các kỹ năng tư duy phản biện có thể chuẩn bị cho chúng với các bài tập phức tạp hơn ở các lớp sau. Giáo sư giáo dục, Tiến sĩ Nell Duke, giải thích: “Không phải chúng tôi mong muốn trẻ em đọc sách ở tuổi lên năm.” “Chúng tôi không… [nhưng] chúng tôi mong đợi những hiểu biết cơ bản này về khả năng đọc viết sẽ được phát triển vào thời điểm này.” [15]

Yếu tố quan trọng nhất quyết định xem trẻ có học được những kỹ năng này ở trường mẫu giáo hay không là cha mẹ có khuyến khích hay không. Trong khi trẻ có thể tự học một số kỹ năng đọc trước, những kỹ năng khác phát triển tốt nhất với sự hướng dẫn của cha mẹ hoặc giáo viên. Ví dụ, khoảng 20-40% trẻ em không thể tự học nhận thức âm vị. [4] Bằng cách đọc sách cho con của bạn và thực hiện các hoạt động đọc viết cùng nhau, bạn có thể khuyến khích chúng vượt trội trong lớp học khi chúng lên tiểu học. [5]

Lợi ích của việc dạy kỹ năng đọc trong chương trình mầm non

Lợi ích của việc đọc to và dạy kỹ năng đọc trước bắt đầu từ khi trẻ mới sinh ra. Ngay cả khi còn sơ sinh, đọc sách cho con bạn nghe có thể giúp chúng phát triển mối liên hệ tích cực đối với việc đọc. [14] Khi trẻ được lớn lên với niềm yêu thích đọc sách, chúng sẽ có nhiều khả năng thích đọc sách vì giá trị nội tại và có động lực để tìm hiểu các chủ đề mới. Ngoài ra, đọc to cho con bạn nghe có thể cải thiện sự phát triển của não trong những năm đầu quan trọng này. [11]

Thêm vào đó, những lợi ích này còn giúp thành tích học tập vượt trội. Trẻ học kỹ năng đọc trước, trước khi học mẫu giáo thường có trí tò mò mạnh mẽ hơn và kỹ năng nghe tốt hơn. [16] Những kỹ năng này ngoài việc có thể dẫn đến thành công của học sinh, chúng cũng có thể góp phần vào hạnh phúc và chất lượng cuộc sống chung.

Tóm lại, lợi ích của việc dạy kỹ năng đọc trước, trước khi học mẫu giáo bao hàm những điều lớn lao hơn như:

• Sẵn sàng học mẫu giáo
• Phát triển trí não
• Sự tò mò
• Tình yêu nội tại của việc đọc
• Kĩ năng nghe

Ít nhất 40% dân số có vấn đề về đọc, việc này đủ nghiêm trọng để kìm hãm sự thích thú của họ. [4] Nếu những khó khăn này không bị mắc phải ở giai đoạn đầu tiểu học, thì nhiều khả năng chúng sẽ tồn tại trong suốt cuộc đời của một người. Nhưng những đứa trẻ được học các kỹ năng này trước khi biết chữ sẽ phát triển các kỹ năng đọc viết mạnh mẽ và xuất sắc trong sự nghiệp học tập của chúng, đặc biệt so với những trẻ không biết đọc sớm. [13] Mầm non và mẫu giáo là “cửa sổ cơ hội” quan trọng để dạy trẻ đọc và bất kỳ hướng dẫn nào trong giai đoạn này có thể ngăn ngừa các vấn đề về sau.

Làm thế nào để dạy kỹ năng đọc sớm cho trẻ em mầm non

Cho dù bạn là giáo viên mầm non hay phụ huynh, bạn có thể giúp trẻ xây dựng các kỹ năng đọc trước thiết yếu trước khi chúng bắt đầu học tiểu học. Với các chiến lược đọc trước đúng đắn, bất kỳ đứa trẻ nào cũng có thể chuẩn bị cho sự thành công lâu dài trong học tập.

Sử dụng năm mẹo sau để dạy đọc cho trẻ em, giúp chúng học các khái niệm cơ bản theo cách phù hợp với sự phát triển:

• Đưa con bạn đến thư viện thường xuyên để giúp chúng phát triển khả năng nhận dạng chữ in. Để khuyến khích trẻ yêu thích đọc sách sớm, hãy để trẻ tự chọn sách mang về nhà
• Dạy trẻ mầm non tất cả 26 tên chữ cái và các ký hiệu in. Trẻ có nhiều khả năng thành công hơn ở trường tiểu học nếu chúng biết tên chữ cái trước khi học mẫu giáo [10]
• Để khuyến khích nhận thức về âm vị học, hãy chỉ vào các chữ cái trong sách hoặc trên bảng hiệu và yêu cầu trẻ cho bạn biết nó tạo ra âm thanh gì [4]
• Trẻ nhỏ có thể có những khoảng thời gian chú ý ngắn khiến các buổi đọc dài trở nên khó khăn – thay vào đó, hãy thử lên kế hoạch cho các hoạt động đọc ngắn hàng ngày cùng nhau. Ví dụ: bạn có thể đọc một hoặc hai cuốn sách tranh hoặc tham dự một sự kiện của thư viện mầm non [6]
• Đặt "câu hỏi lớn" trong khi đọc to cho trẻ nghe để thúc đẩy kỹ năng tư duy phản biện. Ví dụ, trong khi đọc một cuốn sách tranh truyện cổ tích, bạn có thể hỏi, “Tại sao con nghĩ nữ hoàng lại ác ý với Bạch Tuyết như vậy? Con sẽ làm gì nếu con là cô ấy? ”[5]

Nguồn tham khảo:

Miller, G.A., and Gildea, P.M. How Children Learn Words. Scientific American, September 1987, 257(3), pp. 94-99.[1]

Winner, E. Gifted Children. Different Strokes, 2012, pp. 75-81.[2]

Ehri, L.C. Learning to Read Words: Theory, Findings, and Issues. Scientific Studies of Reading, 2005, 9, pp. 167-88.[3]

Grossen, B. 30 Years of Research: What We Now Know About How Children Learn To Read. Center for the Future of Teaching and Learning, 1997, pp. 1-22.[4]

Bailey, N.M. Teaching Reading Skills. Retrieved from www.canisus.edu: http://www3.canisius.edu/~justice/CSTmodule-final/CSTmodule-final3.html.[5]

Rose, J. Independent review of the teaching of early reading. Investor in People Department for Education and Skills, March 2006, pp. 1-240.[6]

Joshi, R.M., Binks, E., and Hougen, M. Why Elementary Teachers Might Be Inadequately Prepared to Teach Reading. Journal of Learning Disabilities, June 2009, 42(5).[7]

Strauss, V. Why pushing kids to learn too much too soon is counterproductive. Retrieved from www.washingtonpost.com: https://www.washingtonpost.com/news/answer-sheet/wp/2015/08/17/why-pushing-kids-to-learn-too-much-too-soon-is-counterproductive/?utm_term=.26e963b6c874.[8]

Elkind, D. Too Much Too Early. Retrieved from www.educationnext.org: https://www.educationnext.org/much-too-early/.[9]

American Academy of Family Physicians. Early Childhood Literacy. Retrieved from aafp.org: https://www.aafp.org/patient-care/social-determinants-of-health/child-literacy.html.[10]

American Association of Pediatrics. Evidence Supporting Early Literacy and Early Learning. Retrieved from aap.org: https://www.aap.org/en-us/literacy/Literacy/For-Professionals/Evidence-Supporting-Early-Literacy-and-Early-Learning/booksbuildconnections_evidencesupportingearlyliteracyandearlylearning.pdf.[11]

American Academy of Family Physicians. Early Childhood Literacy. Retrieved from aafp.org: https://www.aafp.org/patient-care/social-determinants-of-health/child-literacy.html.[12]

The Libra Foundation. Why is Early Literacy Important? Retrieved from aafp.org: https://www.raisingreaders.org/understanding-early-literacy/why-is-early-literacy-important/.[13]

Scholastic Corporation. Early Literacy. Retrieved from scholastic.com: http://teacher.scholastic.com/products/face/pdf/research-compendium/early-literacy.pdf.[14]

Jacobs, L., and Duke, N.K. Pre-K Comprehension Development & Instruction for Ed Equity and Learning. EduTalk Radio, August 2018.[15]

American Academy of Family Physicians. Early Childhood Literacy. Retrieved from aafp.org: https://www.aafp.org/patient-care/social-determinants-of-health/child-literacy.html.[16]